Tydzień Dumy

Z okazji Miesiąca Dumy redakcja muzyczna Radia LUZ po raz kolejny oddaje głos tym, którzy kształtują queerową scenę dźwiękiem i działaniem. W tym roku prezentujemy dziewięcioro artystów i artystek, których twórczość to coś więcej niż muzyka – to aktywizm, widzialność i walka o równość. To osoby, które poprzez sztukę budują przestrzeń dla społeczności LGBT+ i pokazują, że sojusz, solidarność i odwaga mogą zmieniać świat.

Pride Month świętujemy przez cały czerwiec, ale to właśnie w tym tygodniu zapraszamy Was na specjalne pasmo od poniedziałku do piątku, codziennie w godzinach 00:00–00:30 oraz 13:00–13:30.

Tydzień Dumy 2025 na 91.6 FM – czas start!

Wendy Carlos

 

 

Wendy Carlos zintegrowała swoją fascynację muzyką i fizyką, poświęcając się muzyce elektronicznej, która na początku lat 60. wciąż była ogromną przestrzenią do eksploracji. Pomogła w opracowaniu pierwszego komercyjnego syntezatora Moog, była też jedną z jego pierwszych użytkowniczek i osób, które spopularyzowały jego brzmienie. Jest zdobywczynią trzech nagród Grammy, pionierką i jedną z pierwszych osób transpłciowych w świecie muzyki elektronicznej.

Przez całe młode życie zmagająca się z poczuciem inności i dysforią ciała. Pod koniec lat 60. rozpoczęła terapię hormonalną, co finalnie dało jej poczucie spokoju. Mimo tego, jeszcze przez wiele lat w świecie muzyki funkcjonowała pod swoim męskim imieniem; z obawy przed brakiem akceptacji zmuszona hyła do przebierania się za mężczyznę na koncerty i spotkania związane z jej pracą. Pierwszy album, który wydała jako Wendy Carlos to Switched-On Brandenburgs z 1980 roku.

Wendy Carlos odkryła przed światem potencjał syntezatorów, czyniąc je centrum ścieżki dźwiękowej do Mechanicznej Pomarańczy Kubricka. Większość utworów to elektroniczne transkrypcje dzieł klasycznych, które zaproponowała i opracowała. Nie był to koniec jej działalności w świecie filmu- jest również autorką soundtracków do Lśnienia i Tronu Disneya. Jej praca wyznaczyła nową ścieżkę dla twórców muzyki filmowej.

Maja Dachtera

Arca

 

 

Alejandra Ghersi, znana światu jako Arca, to wenezuelska producentka, która nieustannie redefiniuje granice muzyki elektronicznej. Jej twórczość jest jak żywy organizm z przyszłości – zniekształcony i nieprzewidywalny. Łączy ambient, noise, industrial, IDM i techno. Z wyjątkową śmiałością sięga też po reggaeton – gatunek tradycyjnie zdominowany przez macho narrację. W jej interpretacji staje się on futurystyczny, cielesny, queerowy.

Arca jest jedną z najważniejszych ikon LGBTQ+ w Ameryce Łacińskiej. Odważnie mówi o byciu outsiderką, kimś odmiennym w świecie, który nie zawsze oferuje akceptację. Jej coming out jako osoby niebinarnej w 2018 i kobiety trans w 2019 spotkał się z ogromną falą wsparcia wśród jej fanów. Poprzez muzykę tworzy przestrzeń, w której osoby queer mogą być w pełni sobą i tańczyć na własnych zasadach.

Zuzanna Pajorska

Loraine James

 

 

Loraine James to brytyjska artystka, która z pozornie prostych narzędzi – starego laptopa i przestarzałego kabla midi – potrafi stworzyć dźwiękowy mikrokosmos pełen intymności i emocji. Jej muzyka, wydawana nakładem kultowej wytwórni Hyperdub, to unikalna fuzja eksperymentalnej elektroniki z osobistą wrażliwością. W świecie, gdzie IDM często kojarzony jest z chłodną precyzją, James wnosi delikatność i autentyczne emocje.

Choć na co dzień cechuje ją naturalna nieśmiałość, nie waha się poruszać trudnych tematów. Dzięki temu stała się jedną z kluczowych postaci brytyjskiej sceny, łącząc elektroniczne brzmienia z głębokim społecznym przekazem.

Loraine James jest także ważnym głosem społeczności LGBTQ+. Otwarcie mówi o doświadczeniach związanych z byciem queer. O lękach, wykluczeniu, ale też o potrzebie widzialności. Na albumie Building Something Beautiful For Me oddaje hołd Juliusowi Eastmanowi – pionierowi queerowej obecności w muzyce współczesnej.

Jędrzej Śmiałowski

Sophie

 

W 2013 roku świat muzyki odwiedziła artystka z przyszłości – Sophie Xeon. Jej twórczość łączyła ekstremalnie przesterowaną elektronikę z pastelową wrażliwością popu, tworząc brzmienie jednocześnie radykalne i zmysłowe. Każdy utwór był jak rzeźba z dźwięku, pełna kontrastów: twarda, ale czuła, błyszcząca, lecz brutalna.

Sophie redefiniowała nie tylko muzykę, ale i tożsamość. Unikała sztywnych ról, odrzucała binarność i stworzyła przestrzeń, w której transformacja stawała się wartością. W utworze It’s Okay to Cry po raz pierwszy pokazała się publicznie jako osoba transpłciowa. Ten gest nie był tylko coming outem, ale aktem odwagi, który otworzył nowy rozdział queerowej widzialności w muzyce.

Dla wielu artystów i słuchaczy stała się przewodniczką, która pokazała, że można istnieć na własnych zasadach, a jej wpływ nie zgasł. Nadal żyje w hyperpopie, muzyce klubowej i w każdej odważnej próbie bycia autentycznym.

Grzegorz Dukaczewski

Bashar Murad

 

Bycie gejem w kraju arabskim to nie tylko sprawa tożsamości, ale także akt polityczny. Bashar Murad, palestyński artysta i aktywista, pokazuje, że queerowość i palestyńska tożsamość nie są ze sobą sprzeczne, a mogą się przenikać i wzmacniać. W ten sposób stworzył nowy język sprzeciwu wobec społecznych norm, opresyjnych systemów i realiów okupacji.

Murad tworzy muzykę, która łączy zachodni pop z brzmieniami tradycyjnej muzyki arabskiej. Jego utwory mają świadomy przekaz i są przestrzenią dla reprezentacji, dialogu i zmiany.

Jest jedną z nielicznych otwarcie queerowych osób artystycznych w Palestynie. W świecie pełnym podziałów jego głos jest hymnem dla tych, którzy walczą o prawo do bycia sobą, niezależnie od miejsca urodzenia, religii czy orientacji seksualnej.

Zuzanna Kopij

 

POISE Collective

 

W polskiej scenie klubowej coraz więcej kolektywów stawia na coś więcej niż tylko muzykę. Zamiast patrzeć wyłącznie na line-upy, coraz częściej spoglądamy na wartości. POISE angels to jedna z takich inicjatyw, która powstała z potrzeby wspólnoty, życzliwości i jakościowego brzmienia, które idzie w parze z zaangażowaniem społecznym.

Kolektyw z Trójmiasta tworzy osiem artystek – didżejek, producentek i twórczyń wizualnych – które z każdą imprezą budują głębszą relację z publiką. Nie tylko grają, ale przede wszystkim słuchają. Dla nich klub to nie tylko przestrzeń do tańca, ale także miejsce spotkania, rozmowy, wsparcia i edukacji.

Ich wydarzenia są otwarte dla wszystkich: osób niebinarnych, trans, queerowych, lesbijek, gejów, osób bi oraz sojuszniczych. Bez względu na to, kim jesteś, możesz poczuć się bezpiecznie i swobodnie.

Zuzanna Pawlak

Terre Thaemlitz

 

 

Terre Thaemlitz to przede wszystkim twórca multimedialny i krytyk. Jego twórczość nierozerwalnie związana jest z tematami tożsamości społecznej – w tym transgenderyzmu, seksualności, rasy i etniczności. Artystka od wielu lat demaskuje również krzywdzące praktyki przemysłu mediów komercyjnych, dotykające zarówno konsumentów, jak i artystów. W swoich esejach podkreśla wywłaszczanie kultury poprzez jej komodyfikację i wyjaławianie z kontekstu – wszystko to w imię sztuki transcendentnej. Muzyka Thaemlitz nie może zostać odłączona od kontekstu, ponieważ sama w sobie stanowi formę krytyki, jaką artysta uprawia.

Jej podejście twórcze mocno nawiązuje do techniki kolażu, wiele z jego dzieł stworzonych jest z fragmentów rozmów, wycinków muzycznych i przeróżnych technik syntezy komputerowej. „Łaty” kolażu nakładane są czasem w sposób prowokacyjny, innym razem układają się w bezpośrednią całość, co ma na celu wprawić słuchacza w zakłopotanie. Celem często jest wytrącenie odbiorcy z komfortu, a nie zapewnienie łatwej przyjemności estetycznej. Thaemlitz kieruje swoją twórczość do słuchaczy aktywnych, świadomych i zdolnych do krytycznej refleksji.

Na podejście artystki niewątpliwie mocno wpłynęły jej początki jako DJ pod aliasem DJ Sprinkles (sama nazwa projektu, jak podkreśla Thaemlitz, miała charakter ironiczny i subwersywny). Terre pod tą personą znana jest głównie z eksploracji muzyki deep house, ale nie ciężko doszukać się wpływów bluesa, jazzu czy ambientu. Dużo ciężej namierzyć jej muzykę komputerową i elektroakustyczną – dużo bardziej abstrakcyjną mimo to nadal silnie powiązaną z zagadnieniami tożsamości i krytyki uwarunkowań systemowych.

W 2009 jej Midtown 120 Blues został uznany za album roku przez portal Resident Advisor. Jednak za jedno z najważniejszych dzieł Terre uważam Soil – album, który okazał się być sporym krokiem w stronę wynegocjowania nowej granicy ambientu i początków dostrzegania gatunku jako coś więcej niż tylko transcendentalny eskapizm czy muzyka tła.

 

Dominik Lentas

Silvana Imam

 

 

Silvana Imam to artystka, której tożsamość i twórczość są efektem niezwykłego splotu kultur i doświadczeń. Wychowywana w Szwecji w rodzinie o syryjskich i litewskich korzeniach, od najmłodszych lat funkcjonowała na styku różnych światów – religijnych, narodowych i społecznych.

Jej muzyka to zdecydowanie coś więcej niż tylko dźwięk – to świadome, artystyczne działanie. Imam łączy hip-hop z elementami punku, alternatywnego R&B i eksperymentalnych brzmień, a jej teksty pełne są poetyckiego wyrazu, osobistego manifestu i politycznego zaangażowania. Nie boi się poruszać tematów trudnych i niewygodnych – od tożsamości płciowej i etnicznej po przemoc symboliczną i systemową.

Silvana Imam to także ważna postać na scenie aktywistycznej. Otwarcie identyfikuje się jako osoba queer i nieustannie angażuje się w walkę o prawa społeczności LGBTQ+. Jej działalność wykracza poza muzykę – bierze udział w akcjach społecznych, występuje na protestach, a także użycza swojego głosu ruchom walczącym z rasizmem, seksizmem i homofobią. W 2015 roku została uhonorowana tytułem „Homo of the Year” przez szwedzki magazyn QX, co tylko potwierdza jej wpływ na społeczność queer w Skandynawii.

Julia Prus

LEYA

 

LEYA, nowojorski duet złożony z harfistki Marilu Donovan i skrzypka/wokalisty Adama Markiewicza, nie deklaruje wprost przynależności do społeczności LGBTQ+. Jednak ich twórczość i działalność artystyczna silnie rezonują z tematyką queer. Muzyka LEYA to unikalne połączenie klasycznych instrumentów – harfy i skrzypiec – z eksperymentalną produkcją i wokalami. Ich utwory balansują pomiędzy pięknem a niepokojem, tworząc atmosferę mistyczną i niezwykle intymną. Ich kompozycje nie boją się ciszy ani zgrzytu – zamiast harmonii proponują napięcie, zamiast melodii – hipnotyczną repetycję i subtelny dramatyzm.

Jednym z najbardziej znaczących projektów LEYA było stworzenie ścieżki dźwiękowej do erotycznego filmu „I Love You” z 2018, wyreżyserowanego przez raperkę Brooke Candy. Film ten przedstawia miłość queer, transpłciową, gejowską i lesbijską, odchodząc od stereotypowej estetyki i prezentując bardziej artystyczne podejście do erotyki.

Julia Prus

 

graf. Ola Gałan