Rekiny manekiny: pierwotny paraliż

Zanurzymy się dziś w tajemniczy świat rekinów – podwodnych łowców o zaskakujących zwyczajach. Jednym z najbardziej intrygujących zachowań rekinów jest ich zdolność do całkowitego zastygania w bezruchu po odwróceniu głową w dół. Ten fenomen, zwany toniczną immobilnością, nie służy odpoczynkowi ani polowaniu, lecz jest ewolucyjnym mechanizmem przetrwania.

Na dole artykułu, dostępna wersja audio

Ewolucyjny mechanizm przetrwania

W prehistorycznych oceanach, gdy konkurencja o przetrwanie była ogromna, „zamrożenie” ciała po odwróceniu na plecy pozwalało rekinom udawać martwe lub blokować reakcje mięśniowe, zmniejszając ryzyko ataku drapieżników. Mechanizm działa jak biologiczny „wyłącznik bezpieczeństwa”, uspokajający ciało i mózg, minimalizując panikę i niepotrzebne ruchy.
Pomimo że współczesne rekiny posiadają bardziej aktywne strategie obronne i łowieckie, toniczna immobilność została zachowana jako prastary mechanizm bezpieczeństwa. Orki wykorzystują go w naturalnym środowisku, odwracając rekiny do góry nogami, co uaktywnia stan zamrożenia i ułatwia im polowanie.

Badania naukowe

Naukowcy stosują toniczna immobilność w badaniach nad rekinami. Delikatnie odwracając je do góry nogami, mogą bezpiecznie wykonywać pomiary i obserwacje, po czym rekiny wracają do wody. Niektóre analizy porównują mechanizm tonicznej immobilności do „power napa” na żądanie – chwilowego wyciszenia organizmu w sytuacjach stresowych, który zwiększa szanse przeżycia.

Rekiny, choć kojarzone głównie z siłą i nieustannym ruchem, skrywają w sobie zaskakujący, niemal paradoksalny mechanizm przetrwania, który pokazuje, jak pomysłowa potrafi być ewolucja. To tylko jeden z wielu przykładów osobliwych zachowań zwierząt oraz zagadnień naukowych z różnych dziedzin, które rozkładamy na części pierwsze na antenie Akademickiego Radia LUZ.

Wszystko to w ramach cyklu O.B.C.Y — Odkrywamy Bez Cienia Ygreka, stworzonego po to, by każde „dlaczego?” (czyli nasze małe naukowe „why”) przestało brzmieć jak pytanie z innej planety.

Tekst: Łukasz Machowczyk