Zobaczyć Więcej, żeby pomóc lepiej. O misji Fundacji Pociecha
Z jakimi wyzwaniami mierzą się dzieci w Polsce? Doświadczenia świetlic środowiskowych i Fundacji Pociecha pozwalają „Zobaczyć Więcej”.
W mijającym 2025 roku Polska stała się 20. gospodarką świata. Może i z perspektywy makroekonomicznych wskaźników wyglądamy jak bilion dolarów, ale zdecydowanie nie wszyscy i nie wszędzie się tak czujemy. Ubóstwo spada, najszybciej w rodzinach wielodzietnych, głównie dzięki zwiększeniu świadczenia 800+, ale nadal dotyka w naszym kraju prawie 6 milionów osób, w tym ponad miliona dzieci. Mimo nieprzerwanej łączności ze światem, którą zapewnia internet, ponad 1/3 młodzieży doświadcza samotności. O zawiłościach i wyzwaniach współczesnego dzieciństwa rozmawialiśmy z Aleksandrą Mielczarek-Cegielską, specjalistką do spraw komunikacji w Fundacji Pociecha, która niedawno we współpracy z Akademickim Radiem LUZ wystartowała z kampanią społeczną “Zobacz Więcej”.
Fundacja Pociecha od 2012 roku pomaga dzieciom zagrożonym wykluczeniem. Zdaniem działaczy tej organizacji w ciągu ostatnich 13 lat największe zmiany w życiu dzieci spowodował rozwój technologiczny. Choć w założeniu ma on ułatwiać życie i łączyć ludzi, u najmłodszych skutki używania smartfonów i komputerów zdają się być w zdecydowanej większości negatywne. Nadmierne korzystanie z nich i zagrożenia w sieci utrudniają prawidłowy rozwój fizyczny (m.in. zwiększone ryzyko nadwagi lub zaburzenia snu), intelektualny (trudności z koncentracją i zapamiętywaniem) i społeczny (zaburzone kształtowanie umiejętności interpersonalnych). Badanie „Młode Głowy” z 2023 roku wykazało, że prawie 2/5 nastolatków odczuwało samotność życiową. Te problemy pogłębiły się w czasie pandemii COVID-19, kiedy odnotowano częstsze występowanie depresji, stanów lękowych, zaburzeń nerwicowych, problemów ze snem i apetytem, a także zespołu stresu pourazowego (PTSD) wśród dzieci i młodzieży. Nauka zdalna utrudniła z kolei realizację obowiązku szkolnego i przyczyniła się do gorszych wyników w nauce, szczególnie jeśli towarzyszyło temu częściowe wykluczenie cyfrowe związane z utrudnionym dostępem do komputera i internetu.
Fundacja Pociecha specjalizuje się we wspieraniu świetlic środowiskowych. To instytucje prowadzone przez jednostki samorządowe. Ich zadaniem jest wsparcie w wychowywaniu dzieci, zwłaszcza wywodzących się z rodzin problemowych i mających trudną sytuację materialną. Często zapotrzebowanie na taką działalność przekracza dostępną liczbę miejsc, a rodzice ustawiają się w kolejkach do zapisów. Pociecha organizuje między innymi prezenty świąteczne, wyprawki szkolne, wyjazdy i zajęcia dodatkowe.
To nie tylko realne wsparcie materialne dla najbiedniejszych rodzin, ale też okazja do zbudowania u podopiecznych wyższej samooceny oraz rozbudzenia chęci poznawania świata i rozwijania zainteresowań. Często tylko w ten sposób dzieci mogą mieć nowe, nieodziedziczone po starszym rodzeństwie ubrania i przybory szkolne. Półkolonie są dla wielu z nich pierwszą wizytą w kinie lub w dużym mieście. Opiekunowie uczą też dzieci rozsądnego korzystania z telefonów i spędzania czasu „offline”. To bardzo cenne wzorce, których często dzieci nie mają okazji obserwować gdzie indziej. Takie poszerzanie horyzontów i uczenie norm społecznych w późniejszym życiu pomoże im unikać powielania błędów ich rodziców.
Świetlice środowiskowe to też miejsca, w których tworzą się dobrze funkcjonujące i różnorodne społeczności. Kierowane są tam w pierwszej kolejności dzieci z rodzin w trudnej sytuacji, ale nie tylko takich podopiecznych można tam spotkać. Są tam również dzieci, których rodzice pracują dużo lub w nietypowych godzinach czy dzieci z innych kultur. W przeciwieństwie do szkół w świetlicach priorytetem nie są wyniki i rywalizacja, lecz stworzenie bezpiecznego i przyjaznego środowiska. Opiekunowie przede wszystkim dbają o dobrostan psychiczny dzieci. W takich warunkach tworzą się dużo bardziej solidarne społeczności, a różnice, w innych okolicznościach prowadzące do podziałów i konfliktów, umożliwiają wymianę cennych doświadczeń.
Chociaż dostępność psychiatrii dziecięcej w Polsce rośnie, system nadal jest niewydolny i nierównomierny w skali kraju. Brakuje lekarzy, psychiatrów dzieci i młodzieży, co powoduje wydłużanie kolejek oczekujących na pomoc. Szpitale są przepełnione, przez co młodych pacjentów przyjmuje się na oddziałach dla dorosłych lub odmawia hospitalizacji. NIK wskazuje jednocześnie na rosnące problemy psychiczne wśród młodych ludzi. W zeszłym roku pracownicy Dziecięcego Telefonu Zaufania przeprowadzili rekordową liczbę ponad 60 tys. rozmów. Często pierwszym miejscem, w którym dzieci mówią o swoich problemach psychicznych, są świetlice środowiskowe. Fundacja Pociecha organizowała w niektórych placówkach spotkania grup interdyscyplinarnych, w których brali udział opiekunowie, pracownicy opieki społecznej, policjanci, przedstawiciele kuratorium i psychologowie. Celem takich spotkań było omawianie problemów konkretnych dzieci i wspólne wypracowywanie rozwiązań.
Fundacja Pociecha cały czas pracuje nad kolejnymi działaniami. Ostatnio wystartowała z ogólnopolską kampanią „Zobacz Więcej”, przygotowaną we współpracy z Akademickim Radiem LUZ. Jej celem jest zwrócenie uwagi na problemy, z którymi mierzą się dzieci w naszym najbliższym otoczeniu, na przykład w sąsiedztwie albo w szkołach. Kolejna inicjatywa, której finał jest planowany na tłusty czwartek, to akcja zbierania niewielkich kwot, które pozwolą na sfinansowanie pojedynczych ciepłych posiłków dla podopiecznych Fundacji.
tekst: Karol Korczyński, red. Dominika Kubat
fot. Archiwum Fundacji POCIECHA