Czy Odra zyska osobowość prawną? Rzeka jako podmiot prawa

Inicjatywa Osoba Odra zakłada nadanie rzece Odrze osobowości prawnej. Zwolennicy ruchu podkreślają, że traktowanie rzeki jedynie jako zasobu uniemożliwia jej skuteczną ochronę. Uznanie Odry za podmiot prawa pozwoliłoby lepiej przeciwdziałać zanieczyszczeniom i degradacji ekosystemu.

Co oznacza inicjatywa Osoba Odra?

Najważniejszym postulatem jest nadanie rzece osobowości prawnej. W praktyce oznaczałoby to, że Odra mogłaby być reprezentowana w sądzie przez specjalny komitet złożony z ekspertów, przedstawicieli NGO, samorządów oraz ministerstw. Projekt ustawy przewiduje nadanie rzece takich praw jak: prawo do istnienia, prawo do swobodnego przepływu, prawo do naturalnej ewolucji jako ekosystem, prawo do zachowania rodzimej bioróżnorodności, prawo do regeneracji zasobów.

„Naszym głównym narzędziem ochrony rzeki Odry jest osobowość prawna, czyli narzędzie, które umożliwia w naszym prawie jej ochronę i przestrzeganie podstawowych praw. Chodzi o to, żeby rzeka Odra miała prawo do istnienia, do swobodnego przepływu. To jest narzędzie, które pozwoli nam chronić szeroko pojętą naturę. Zaczynamy od rzeki Odry, ale już słyszałam, że w Polsce pojawiają się takie pomysły dla innych.” – Magda Matuszewska, prezeska Fundacji Osoba Odra, Pełnomocniczka Komitetu „Czysta Odra”

Inicjatywa ma charakter nie tylko prawny, lecz także edukacyjny. Jej celem jest zmiana podejścia do rzek i środowiska. Organizatorzy chcą promować przekonanie, że przyroda jest wartością samą w sobie, a nie wyłącznie zasobem do eksploatacji.

Zbiórka podpisów pod projektem ustawy

Impulsem do stworzenia ruchu była katastrofa ekologiczna na Odrze w 2022 roku. Rok później zorganizowano Marsz dla Odry, który nagłośnił ideę osobowości prawnej rzeki. Zainicjowano również zbiórkę podpisów pod obywatelskim projektem ustawy. Choć nie udało się zebrać 100 tys. podpisów, projekt został przejęty jako inicjatywa poselska, co pozwala na dalsze prace w Sejmie.

Polska na tle świata

Na świecie podobne rozwiązania funkcjonują już od kilku lat. Nowa Zelandia przyznała osobowość prawną rzece Whanganui, Kolumbia – rzece Atrato, a Hiszpania – lagunie Mar Menor.

Z prezeską Fundacji Osoba Odra, Pełnomocniczka Komitetu „Czysta Odra”, Magdą Matuszewską rozmawiał Mikołaj Sobol. 

tekst: Mikołaj Sobol