Karnawał w Ameryce Łacińskiej — jak brzmi największe święto muzyki, tańca i radości
Karnawał trwa w najlepsze — również w Radiu LUZ! Z tej okazji przygotowaliśmy dla Was krótki przegląd obchodów święta muzyki i tańca w kilku krajach Ameryki Łacińskiej. Sprawdzimy, jak wygląda karnawał nie tylko w Rio de Janeiro, ale również w Urugwaju, Kolumbii, Boliwii i na Kubie.
Jeśli jesteście ciekawi, jak brzmi karnawał, zapraszamy do wysłuchania specjalnego odcinka audycji Latam i Słucham, w którym znajdziecie karnawałową selekcję utworów prosto z omawianych krajów (link do odcinka znajduje się na końcu artykułu). W tym artykule umieściliśmy kilka bonusowych hitów prosto z karnawałowych imprez.
Piąta pora roku w Ameryce Łacińskiej
Niewątpliwe najpopularniejszy karnawał na świecie to ten brazylijski. Każdego roku Rio de Janeiro na kilka dni zamienia się w największą i najbardziej medialną na świecie imprezę karnawałową. Wszyscy kojarzymy znane obrazki z karnawałowych parad w Rio de Janeiro, tymczasem my dziś przyjrzymy się innym, nie mniej kolorowym i spektakularnym obchodom karnawału w Ameryce Łacińskiej.
Ta radosna i roztańczona tradycja zakorzeniła się wielu krajach Ameryki Łacińskiej na tyle mocno, że karnawał stał się nieodzowną częścią tożsamości Latynosów. Ulice miast raz w roku zapełniają się tysiącami rozbawionych i roztańczonych osób, a samochody ustępują miejsca wielkim i spektakularnym paradom karnawałowym. Zwykła codzienność przestaje istnieć. Każdy bawi się, z kim chce i jak chce. Nierówności społeczne tracą na znaczeniu. W końcu karnawał to czas, kiedy panują zupełnie inne zasady. Jedną z podstawowych zasad to radość, radość i jeszcze raz taniec!
Karnawał przybył do Ameryki Łacińskiej z Europy i wpływ kultury starego kontynentu na kształt obchodów jest nieoceniony. Jednak jeśli mowa o muzyce i tańcach w Ameryce Łacińskiej to nie można pominąć dziedzictwa kulturowego niewolników. Wraz z przybyszami z Afryki na ziemie zdominowane przez koronę hiszpańską i portugalską przywiezione zostały instrumenty, tradycje, muzyka i taniec, które do dziś są najważniejszym elementem obchodów karnawałowych i folkloru latynoamerykańskiego.
Karnawał głównie kojarzony jest z kalendarzem chrześcijańskim i jest czasem oczekiwań na Wielkanoc i przygotowań do Wielkiego Postu (carnevalepo łacinie to „porzucać mięso”, czyli czas odstawiania mięsa). Oficjalnie okres karnawału, często nazywany „piątą porą roku”, trwa od Święta Trzech Króli do Środy Popielcowej.
W Ameryce Łacińskiej w czasach kolonialnych była to przede wszystkim jedyna w roku chwila wolności. Niewolnicy celebrowali ten czas, grając na instrumentach i tańcząc afrykańskie tańce ludowe. Ich rytmy mieszały się z folklorem hiszpańskim lub portugalskim oraz muzyką i tradycjami rdzennych ludności. W ten sposób na przestrzeni stuleci powstały gatunki muzyczne, które nazywamy muzyką latynoską i które najgłośniej wybrzmiewają podczas karnawału.
Określenie „muzyka latynoska” to jednak duże spłycenie. Synkretyzm muzyczny zrodził w regionie setki rożnorodnych brzmień, takich jak na przykład: cumbia, samba, bullerengue,champeta,candombe,congo,rumbaczy saya. Nawet tango ma korzenie afrykańskie!
Urugwaj: najdłuższy karnawał na świecie
Karnawał w stolicy Urugwaju to jedna z propozycji, którą docenią fani wydarzeń, do których nie docierają masowo turyści. Carnaval de Montevideo jest mniej rozpoznawalny niż karnawał w Rio de Janeiro, może się za to poszczycić tytułem najdłuższego karnawału na świecie.
W stolicy Urugwaju oficjalne imprezy karnawałowe trwają nieprzerwanie aż 40 dni! Zaczyna się w trzecim tygodniu stycznia i kończą dopiero na początku marca.
Podczas najdłuższej imprezy karnawałowej na świecie mają miejsca różnego rodzaju wydarzenia: teatralne, muzyczne i taneczne. Te najbardziej charakterystyczne to:
Występy Murgas
Murgas to grupy muzyczno-teatralne, które w sposób komediowy i satyryczny komentują bieżące wydarzenia w Urugwaju i na świecie. Styl i rytm oryginalnie wykorzystywany w występach murgas został z czasem włączony do urugwajskiej muzyki popularnej przez największych muzyków takich jak Jaime Roos, Rubén Rada czy zespoł No Te Va A Gustar.
Desfile de llamadas – najpopularniejsza parada karnawałowa
W sezonie karnawałowym w Montevideo ma miejsce wiele kolorowych parad, a ta zwana Desfile de Paradas, to jeden z najważniejszych wydarzeń ulicznych.
Imprezom karnawałowym w Urugwaju głównie towarzyszy candombe, czyli styl muzyczny, który zrodził się w Urugwaju w czasach kolonialnych. Afrourugwajczycy zamieszkali południowe dzielnice Montevideo i żyli w zamkniętej społeczności. Chcąc zachować swoją tożsamość i dziedzictwo kulturowe, niewolnicy ćwiczyli tradycyjne tańce i grę na bębnach. Tak powstało candombe, z którego zrodziła się milonga, na podstawie której powstało tango.
Kolumbia: jak świętuje karnawał Barranquilla
Drugim karnawałem umieszczonym w rankingu największych na świecie jest ten odbywający się od dekad w karaibskiej Kolumbii. Sercem karnawału jest Barranquilla — ponadmilionowe miasto, które znajduje się nad morzem karaibskim przy ujściu rzeki Magdaleny. Na co dzień wyróżnia się niczym szczególnym na tle innych kolumbijskich miast. Jednak w porze karnawałowej zmienia się w upalną stolicę karnawału, którą pokochały miliony!
Quien lo vive es quien lo goza! – każdy Kolumbijczyk od razu rozpozna to popularne karnawałowe zawołanie do zabawy i tańca. Ten slogan, który w wolnym tłumaczeniu oznacza „Kto tym żyje, ten potrafi się tym bawić”, definiuje poniekąd typowego mieszkańca Barranquilli, który przez cały rok przygotowuje się do karnawału i gdy tylko usłyszy cumbięczy vallenato, to od razu jest w pełnej gotowości do tańca i zabawy.
Electropikalna scena muzyczna Barranquilli
Choć oficjalne obchody karnawału trwają cztery dni, to pierwsze wydarzenia prekarnawałowe mają miejsce zaraz po Bożym Narodzeniu. Imponujące pochody karnawałowe odbywają się na długo przed oficjalnym startem. Mają wtedy miejsce takie imprezy jak Carnaval Gay, organizowany przez lokalną społeczność LGBT+, Carnaval de los Niños, wydarzenia dedykowane dzieciom i sławna La Guacherna, czyli nocna parada, która odbywa się w piątek przed sobotą karnawałową.
W międzyczasie ulice Barranquilli są przyozdabiane w barwy miasta, a kukłę świętego Mikołaja zastępują karnawałowe maskotki: Marimonda, El Garabato, Rey Momo, El Aricano, El Torito, Las Muñeconas i wiele innych. A sami Barranquilleros uwielbiają przebierać się za bohaterów karnawału. Tym samym ożywa tradycja, na ulicach trwają tańce, a z każdego miejsca słychać mieszankę cumbii, porro, mapale, bullerengue, gaita, chande, merecumbe czy fundango.
Szczególną tradycją karnawałową w Barranquilli jest Wielka Bitwa Kwiatowa (Batalla de Flores). To najstarsze wydarzenie karnawałowe, które odbywa się w sobotę karnawału, czyli w pierwszy z czterech dni oficjalnego świętowania organizowanego przez miasto.
Odcinek audycji Latam i Słucham poświęcony karnawałowi w Barranquilli
Kuba: imprezy karnawałowe w rytmie conga
Szczególną tradycją karnawałową chlubi się Kuba. Tamtejszy karnawał odbywa się w nietypowym terminie, bo w lipcu i w sierpniu. Nie zawsze tak było — w XVII wieku obchody karnawałowe, podobnie jak w innych krajach, były związane z okresem między 6 stycznia a początkiem Wielkiego Postu. Jednak karnawał w Santiago de Cuba, Hawanie i Maranzas został przeniesiony na przełom lipca i sierpnia, co ma związek z historią rewolucji kubańskiej, która rozpoczęła się 26 lipca 1953 roku.
Podczas karnawałów na Kubie mieszkańcy bawią się głównie do muzyki conga, rumba i salsa i urządzają różnorodne wydarzenia, wśród których najpopularniejszym jest Fiesta de Mamarrachos i comparsas Paseos i Conga.
Brazylia: nie tylko Rio
Choć to karnawał w Rio de Janeiro jest tym największym i najbardziej popularnym na świecie, to w Brazylii karnawał odbywa się w aż 6 miastach: Fortaleza, São Paulo, Ouro Preto, Recife e Olinda, Salvador i Rio de Janeiro.
Lokalne tradycje karnawału znacznie różnią się od siebie w zależności od regionu w Brazylii. Przyjrzyjmy się, jak wygląda impreza karnawałowa w stolicy stanu Bahia, w Salvadorze, czyli w sercu kultury afrobrazylijskiej.
Salvador to była stolica kolonii portugalskiej. Z tego powodu miasto to charakteryzuje bardzo bogata kultura o silnych wpływach kultury afrykańskiej. To właśnie z Salvadoru pochodzi popularna Capoeira, kult Yoruba, czy wyjątkowe dania inspirowane kuchnią afrykańską.
Carnaval de Bahia jest wpisany do księgi rekordów Guinnessa jako największy uliczny karnawał świata. W tym okresie na salvadorskich ulicach zbiera się aż 2,5 miliona osób!
Blocos i trío elétrico
Tego, z czym często kojarzymy brazylijski karnawał, czyli pokazy miejscowych szkół samby i majestatyczne defilady, nie zobaczymy w Salvadorze. Spotkamy za to charakterystyczne dla brazylijskiego karnawału Blocos, czyli zespoły, które mobilizują tłumy do zabawy. Uczestnicy bloków karnawałowych zapraszają do zabawy, a na ulicach rozbrzmiewają taneczne rytmy takie jak: marchinha, samba, frevo, maracatu, czy axé.
Parady karnawałowe prowadzone są przez <trío elétrico, czyli dużą ciężarówkę lub samochód z wielką platformą dla tancerzy i performerów oraz wielkim systemem nagłośnieniowym, z którego puszczana jest muzyka.
Boliwia: andyjski karnawał w Oruro
Skoro każdy z wymienionych karnawałów otrzymał oznaczenie „naj”, to boliwijski karnawał można zdecydowanie uznać za najróżnorodniejszy w Ameryce Południowej. Dlaczego? Carnaval de Oruro jest niezwykłą manifestacją wielokulturowości boliwijskiej i synkretyzmu religijnego.
Społeczeństwo boliwijskie składa się z 36 grup etnicznych i wszystkie języki lokalne, razem z hiszpańskim, są uznanymi za oficjalne. Wśród ludności Ajmara, Keczua i Guarani kraj zamieszkują Boliwijczycy pochodzenia afrykańskiego. Ich muzyka i tańce, zwane saya afroboliviana, to taniec i muzyka, która podczas karnawału w Oruro miesza się z muzyką i instrumentami andyjskimi.
Początki karnawału w Oruro miały miejsce jeszcze w czasach preinkaskich, kiedy miasto to było religijnym centrum świata andyjskiego. Można śmiało powiedzieć, że to rdzenni przodkowie Boliwijczyków zapoczątkowali tradycję karnawału w Oruro. W czasach kolonialnych została jednak włączona w chrześcijańskie święto wypadające w lutym. Do dziś karnawał oznacza dla mieszkańców czczenie patronki miasta Matki Boskiej Gromnicznej. Jednocześnie wciąż podczas Carnaval de Oruro organizowane są wędrówki w góry, aby oddać cześć Pachamamie, matce ziemi.
Podobnie jak w innych miejscach w Ameryce Łacińskiej, centralnym elementem karnawału w Oruro jest urządzanie karnawałowych pochodów. W defiladzie, która trwają nieprzerwanie przez trzy dni i trzy noce, bierze udział aż 48 grup taneczno-muzycznych. Tradycyjne tańce, które najczęściej zobaczymy w Oruro to andyjskie: diablada, morenadas, caporales i afrobrazylijska saya.
La vida es un carnaval
W audycji Latam i Słucham, która skupia się wokół muzyki z Ameryki Łacińskiej, już drugi rok z rzędu obchodzimy karnawał. Zapraszam do wysłuchania odcinka specjalnego, w którym znajdziecie dużą dozę karnawałowej muzyki zarówno tej tradycyjnej, jak i współczesnej.
Zuzanna Pajorska